Te teksty wygrały

Suszec

Nie tak dawno bawiliśmy się na suszeckiej Olimpiadzie Gwarowej. Składała się z dwóch części, pisemnej i ustnej. Zgodnie z obietnicą organizatorów, najlepsze prace ukażą się w formie książkowej.



Kiedy? Teresa Król ze Stowarzyszenia Odnowy Wsi Suszec przyznaje, ze chciałaby, żeby udało sie jeszcze przed kolejną olimpiadą. Jedno jest pewne, w wydaniu znajdą się prezentowane poniżej prace, Aliny Gruszki i Jadwigi Chlubek, które zajęły kolejno I i II miejsce w części pisemnej. Zapraszamy do lektury.


Alina Gruszka, _”NOWO TRADYCJO HANYSÓW”


Zawsze żech myślała, że Hanysy to taki porzomny naród, ale żech sie pomyliła, bo łod niedowna mają łoni blank nowe i blank gupi hobby. Chcom być tacy „modni i światowi”, jak nie przimierzając gorole. Uznali beztóż, że bydom terozki „aktywnie spędzać czas”! Niy mogom przeca być po zadku. Bajtle durch o tym słyszom w szkole, a starzi w telewizorze. To musi być na czasie! Prziszło im do łepy, że nojlepi to bydzie chocioż roz w tydniu kaś rajzować. Kożdo niedziela łażom se wiync piechty, abo wyjyżdżajom ałtami na wycieczki i to kaj? Niy zgodniecie! … Do supermarketów. No bo kaj człowiek bardzi dychnie po cołkim tydniu harówki, jak niy tam, kaj je kupa ludzi i larmo, a łeb pynko jak ino się stanie we dźwiyrzach? Ale rychtyk Hanys ni ma taki wylynkany i żeby być na czasie (a nie być gorszy od gorola) wszystko strzimie.

Beztóż terozki kożdo niedziela, w kożdej porzomnej ślonskij chałpie wyglondo tak:
Cołko familijo, wyskakuje z wyra jak je jeszcze cima i bez śniodanio, z niepozapinanymi kneflami, z niezawionzanymi szczewikami, leci na zbity pysk do swojigo bmw – blank małego woza (chocioż nie som już te ałta taki małe). Drap jedzie, coby jak najgipcij stanońć na placu przed jak nojwiynkszym supermarketym. Jakby przyjechali za nieskoro, nawet ło pora minut, łokropnie mógłoby sie to skończyć. Przeca kto inkszy mógby być gibszy i stanonć na jejich miejscu. Co by to było? Chłop wściekły jak pieron, baba zmierzło jak wrzód na dupie, a dziecka ryczom jak łopyntane. Niy, tak nadstawiać łepy niy idzie.

Kiedy ałto stoji na swojim miyjscu, wszyscy łucieszyni i szczynśliwi idom se noreszcie dychnońć. Po dródze szczyrzom zymby do wszystkich kierych widzom, bo możno ich jeszcze bez cołki dziyń kaś spotkajom. Terozki włażom do supermarketa i bierom wozki, kiere – blank puste – bydom ciść przed sobom przez nastympne łosiym godzin. No i noreszcie! – mogom łazić, łazić, łazić, i łazić, aż jim się zmier-znie (a, wierzcie mi, nie bydzie to tak gibko!).

W czasie tego łażynio zajrzom do belejakich geszeftów: z kieckami do babów, z ancugami do chłopów, z cycyhaltrami, z talyrzami i besztekami, z roztomańtymi wichajstrami, z fusbalami i inkszymi szportowymi pierdołami, a bajtle zatargają łojców, coby łobejrzeć lalki w piyknych klajdach, plastikowe flinty, ałtka i roztomańte inksze klamory.

Tako rajza może kożdego człowieka wykończyć, ale niy Hanysa. Zdarzo się jednak, że po poru godzinach łażynio wszystkim kiszki marsza grajom, a flaki w bebechu z głodu się przewracajom. To je czas, coby pojeść. Wtedy Ślonzoki idom na durch niedzielny łobiod. Ale niy myście se, że to bydzie zupa z nuglami, kluski, modro kapusta i rolady. O niy!!! Taki ipty to łoni niy som. Na tacy niesom se frytki, hamburgery, picca i … koka –kola. Przi łobiedzie rozprowiajom se ło bele czym. Matka sztyjc nawijo, że widziała piykno kiecka i kmini chłopa, że je fest tanio , a łojciec jakby nie słyszoł, godo cołkim o czym inkszym. Pado, że dobrze, co w sobota byli już w kościele, bo farosz nie bydzie im dudroł, że niy łażom i niy ciepiom do koszyczka. Dziecka sztyjc sie o coś wadzom i ciyngiem sie dobijajom.

Tako nafutrowano i fest mocno familijo, może se po leku ruszyć w dalszo rajza po supermarkecie. Przeca jeszcze wszystkigo nie łobejrzeli, nie pomacali, nie postoli pod kożdym szałfynstrym. A po siedmiu godzinach szpacyrowanio trzaby na łostatku coś kupić. Spomnieli se, że muszom przeca coś jeść przez nastympny tydziyń. Włażom wiync wszyscy do spożywczoka i wciepujom do kosza wszystko, co majom pod rynkami. Jest tam i napompany chlyb, i masło pospołu z margarinom, i kyjza do krocio, pora tomatów, zielony szałot, radiska i sznytloch, jajca łod kurów z fermy, wuszt do grzocio, brateringi i bonkawa, po troszce leberwusztu i preswusztu, mlyko w biksie, kiere nigdy nie kiśnie, fandzole, łoberiba na zupe, belejaki kanoldy do dziecek i … koka – kola. Terozki ojciec wyciongo z briftaszy zamiast piniyndzy konsek plastiku, buli, a do końca nie wiy wiela. W chałpie może być skuli tego wielko łostuda.

Po leku wszyscy mogom się zbiyrać do chałpy. Idom do swojigo ałta. Majom nafolowany wózek. Na dworze juzaś je cima. Ale łoni som łodpoczynci, szczynśliwi i majom łogromnie dużo siły do roboty łod pyndziałku do soboty.



Jadwiga Chlubek, _”Mój łujek”

Miyszkom w Radostowicach, tu się łurodzili moji łojcowie i dziadkowie z łobu stron. Łod taty była wielo familijo, trzinoście dziecek, a łod mamy piyncioro, trzech łujków, jedna ciotka i nasi mama, byli najmłodszo, to łostali w doma i gospodarzili z dziadkami. Mieli 16 morgów pola. Babka byli kucharkom i łazili po weselach warzić. Bardzo radzi śpiywali, bo piyrwej przi łoczepinach kucharki taki prziśpiywki śpiywały. Jo to to dzisia pamiyntom „Wylazła, wylazła spod nolepy żabka, zrobiła się, zrobiła z młodej pani babka”. Babka i mama łazili w kieckach. Jak kaj szły to zawdy szumnie łobleczone, wybiglowane, wyczepione. Łachy bardzo szanowały. Jak skond prziszli to jakle i zopaski piyknie połukłodały do komody, kiecki sfinyły w rolka, żeby się fołdy niy rozlazły i łobiesiły na hoku we szranku, a czepce schowały do katonga (łoboczcie, jo ich jeszcze dzisioj mom łobleczone).

Dziadek też nie byli gorsi. Na niedziela zawsze się wysztrychli w ancug, bioło koszula, binder, a kragiel i sztulpy musiały być twarde, wyszkrobione. Byli kołodziejym, a że miyszkomy przy szosyji to robota mieli, bo co chwila się komuś koło rosuło, bo po tych drogach fest tyrpało. Jak łujki i ciotka dorośli wyciongli na huty za robotom i tam się pożynili. Jeno łujek Francik choć byli gryfnych karlusym wstydzili się dziołsze przigodać, bo się fest jąkali i do śmierci łostali kawalerem. Do dzisia wspominomy co nom mama rozprowiali, żę jak się ciotka wydowali, a było to po godnich świyntach, pośłi łujka pytać na weseli, a łujek ji padoł tak: „Zośka jooo na twoooji weweseli srom-srom-srombkym prziprzijada”. Tak się tymu śmioli. Borok łujek musiało go być gańba. Ale tak do prowdy byli bardzo dobrym człowiekym, choć niy łumieji gibko godać, za to dużo pisali. Wierszyki, życzynia na bele jaki łokazje i pisma. Mieli maszyne do pisanio, encyklopedyje, i dużo ksiożek. Pisowali pisma nie z bele kim, bo nawet z profesorym Lutosławskim, Ważyńskim, jak się w Paryżu łuczyli nawet pijondze jim posyłali, chodzili do roboty, to mieli pijondze, a łoni tam sztudyrowali, no to im chcieli pomoc, i tak bele komu wto mioł biyda. Miyszkali w Chorzowie, my ich też czasym łodwiedzali i zawiyźli jako kura, kołocza no i co było w chałpie. Do Katowic jechali my cugym, a potym bankom, bo glajzy leciały kole łujkowego familoka, to nie było trzeba daleko niyś.

Jak prziszła wojna to łujek mieli sie bardzo źle, bo byli wielkim polokym. Z roboty ich wyciepli, nie dostali kartek na jodło, ani na łachy. Wtedy napisali tak: „ Finiks Germania fałsz za fałszem, gwałt za gwałtem w imię prawdy i pokoju już podrywa świat do boju Hitlerowska wielka rzesza, patrz już zamki odbezpiecza – za do boju podżeganie wielka rzesza żyć przestanie”.

Żeby żyć musieli ulice zamiatać, hale targowom sprzontać z konioków, czasym jak sie już coś nie nadowo, to żeby sprzedać, to po kryjomu im dali.Zima była srogo, szczewiki im się rozłaziły, a Milka od ciotki Zośki robiła w biurze i chciała łujkowi przeczachrowac becukszajn na szczewiki, ale ją przi tym chycili i za to dostała się do Oświęcimia i tam zginyła, miała 28 lot i dwoje małych dziecek.
Ciotka prawie byli u nos jak prziszeł telegram, to było łokropne. Jo wtedy była bajtlym, miałach 6 lot, a pamiyntom jakby to było wczora. Ale cóż trzeba było żyć dali.

Po wojnie łujek mieli sie lepi, dostali robota i dali pomogali jak mogli tymu wto był w potrzebie. Byli bardzo pobożni, dużo pisowali ze sztudyntami, we swoich wierszach zachyncali do moralności i służyli radom, też dostowali dużo pismów łod studyntów.

Żyli bardzo skromnie, mieli uciecha, że mogom ludziom pomogać. Jak prziśli na emerytura to zbiyrali zioła, suszyli i rozdowali wto jyno chcioł, a znali sie na tym bo mieli ksioszka i duzo czytali. Nigdy nie słyszałach łod nich ani łod moigo taty brzidkigo słowa ani nie widziałach ich pijanych i takich łojców i łujków jak jo miała życzyła bych kożdymu. Chciała bych choć trocha być tako jak łoni.

agw