Historia pewnej znajomości

Publikujemy pracę Moniki Major, która wygrała III Konkurs Dziennikarski im. Agnieszki Wojtali

Kapituła Finałowa przyznała nagrodę główną za bardzo dobrze skonstruowany tekst, mający wiele cech dobrze napisanego reportażu prasowego. Za dobrze udokumentowaną, osobistą, ciepłą historię rodzinną. Za bohaterów z krwi i kości, których powojenne losy złączyły w pszczyńskim domu dziecka, które są dowodem na przenikanie się tradycji, kultury i gościnność tej ziemi.

Monika Major opisała historię swojej babci i swojego dziadka, którzy poznali się po II wojnie światowej w pszczyńskim domu dziecka. - Chciałabym podziękować mojej mamie, która namówiła mnie do wzięcia udziału w konkursie oraz babci, która na początku dość sceptycznie podchodziła do całego przedsięwzięcia, ale później zgodziła się, abym opublikowała jej historię – przyznała laureatka po ogłoszeniu wyników konkursu.

Autorka tekstu otrzymała nagrodę główną, czyli 1 000 zł.

Historia pewnej znajomości

Historia, którą opowiem wydarzyła się naprawdę. To historia pewnej znajomości, bez której nie byłoby mnie, mojej rodziny, córki. To historia, w której losy wojennych sierot splotły się na ziemi pszczyńskiej, w pszczyńskim domu dziecka.

Maria urodziła się na 3 lata przed wybuchem II wojny światowej w Majdanie Sopockim (ok. 50 km od Zamościa ). Z wczesnego dzieciństwa pamięta strzały zadawane z rąk Niemców w ciągu dnia, nocą czuwanie przed okupantem rosyjskim, który niejednokrotnie bardziej bestialsko odnosił się do ludności cywilnej (grasowały tzw. bandy UPA). Babcia Marysia pamięta także ciągłe ukrywanie się, życie w nieustannym lęku przed śmiercią, zwłaszcza, że uroda – ciemne włosy i oczy – kazały w niej widzieć dziewczynkę żydowskiego pochodzenia. Twarzy taty nie potrafi sobie przypomnieć, miała 6 lat, kiedy naziści zabrali go wraz z jego bratem i innymi mężczyznami z wioski do obozu koncentracyjnego w Majdanku. Ślad po nim zaginął. Wiele lat po wojnie córka czytała mnóstwo książek o zagładzie z lat 1939-1945, mając nadzieję, że być może trafi na jakieś wspomnienie o ojcu. Bezskutecznie. Po wojnie matka Marysi ponownie wyszła za mąż, a 8-letnia córka trafiła pod opiekę swoich dziadków. Kilka lat później, w 1952 r., z powodu wielkiej biedy panującej na terenach wschodnich, siostry zakonne z Majdanu zaproponowały Marysi wyjazd na Śląsk, do pszczyńskiego Domu Dziecka „Caritas” im. św. Rodziny. Miała tam pomagać siostrom w prowadzeniu ośrodka. Odważna, młoda dziewczyna spakowała zatem cały swój dobytek w jedną walizkę i z lękiem w sercu przed nieznanym oraz jakimś nieuzasadnionym dobrym przeczuciem sama ruszyła na południe Polski.

Na dworcu wyczekiwała na nią siostra zakonna, która zaprowadziła onieśmieloną dziewczynę do celu jej podróży. Na miejscu przygotowany był ciepły posiłek, choć babcia dobrze pamięta, że tego wieczoru wcale nie miała apetytu. Łóżko czekało na nią w skromnym pokoiku, który miała dzielić z panią Wandą.

Janek pochodził z malutkiej wsi w woj. śląskim, z Golasowic. Jego dzieciństwo również przypadło na lata wojny, podczas której stracił ojca. Podobnie jak tatę Marysi, zabrali go Niemcy. Matka zmarła na tyfus tuż po wojnie w 1946 r. Jasiem oraz jego młodszym rodzeństwem – Bronkiem i Basią – na krótko zaopiekowali się ich dziadkowie. Jednak po wojnie z racji wyznania ewangelickiego mieli możliwość i pierwszeństwo emigracji do Niemiec. Niestety mimo usilnych prób nie mogli zabrać ze sobą wnucząt, ponieważ rząd polski nie zgadzał się na wyjazd polskich dzieci za granicę. W tych właśnie okolicznościach Janek, Bronek i Basia zostali przywiezieni do Domu Dziecka „Caritas” im. św. Rodziny do Pszczyny. Naoczny świadek tamtych wydarzeń wspomina: smutek i załzawione oczy Jasia, spokój Bronka i gorzki płacz z powodu rozstania z dziadkami malutkiej (około 5,6-letniej) wówczas Basi.

Dom Dziecka „Caritas” im. św. Rodziny w Pszczynie usytuowany był w dzielnicy Stara Wieś, przy ul. Starowiejskiej 15. Był to okazały dwupiętrowy budynek, który został zbudowany jeszcze przed II wojną światową. Dawniej mieszkały tam siostry ewangelickie. W czasie wojny opuściły „Kinderhaus” i razem z niemieckimi dziećmi przeniosły się do Rzeszy. Następnie dom został zajęty przez wojsko sowieckie, a w 1945 r. wprowadziły się tam przybyłe ze Lwowa siostry katolickie – felicjanki. Zdobywszy zgodę wojewody, osiadły w opuszczonym „Kinderhausie”. Nowe mieszkanki najpierw dom wysprzątały i przy pomocy województwa, starostwa i zarządu miejskiego odrestaurowały. W sierpniu 1945 roku „przyjechała cała gromada roześmianych, wesołych dzieci, gdzie miały spędzić kolonie letnie”¹. Następnie już przybyły osierocone przez wojnę dzieci, które na stałe zamieszkały w placówce – w tym wspomniani Janek, Bronek i Basia. Jak podaje kronika Domu Dziecka z lat 1946-1952: „Około 70 dzieci […] znajduje tu ciepło rodzinne, światło nauki i radość, w której wzrasta – rozwija się, dojrzewa, przygotowuje się do celów wielkich, jakie ma przed sobą człowiek i obywatel Ojczyzny”².

8 września 1952 roku – piękny, słoneczny dzień; niedziela, Święto Matki Boskiej Siewnej. Kilka dni po przyjeździe do Pszczyny Marysia chciała wybrać się do kościoła na mszę. Rzecz jasna nie znała jeszcze okolic nowego domu i nie wiedziała, jak trafić do najbliższego kościoła pw. Wszystkich Świętych w Pszczynie. Poprosiła zatem siostrę Augustę o wytłumaczenie drogi do kościoła. Wyszły przed budynek, ale siostra zamiast pokazać drogę Marysi, rozejrzała się wokoło. Wzrok skierowała na grupę chłopców siedzących na murku i wygrzewających się w promykach wrześniowego słońca. Do jednego z nich rzekła: „Jasiu zaprowadź ją do kościoła, bo nam jeszcze zabłądzi.” I tak Marysia poznała się z Jasiem. Podczas tego pierwszego, wspólnego spaceru rozmawiali o śląskich strojach, które tak bardzo podobały się dziewczynie przybyłej ze wschodnich terenów Polski. O czym rozmawiali jeszcze? Nie pamięta. Pamięta natomiast, że Janek nie pognał od razu do chłopaków, tylko czekał na Marię i z powrotem również wracali razem przez park, który notabene urzekł nowo przybyłą.

Od tej pory spędzali ze sobą coraz więcej czasu. Jasiu zabierał Marysię na długie spacery, zapoznając ją z okolicą domu dziecka. Razem wyjeżdżali na wycieczki organizowane przez siostry, np. do Częstochowy, Szczyrku. Jesienią chodzili na grzybobranie. Zimą brali udział w kuligach, czy zabawach karnawałowych. Oczywiście oprócz rozrywek była i praca – w polu, przy żniwach, przy wykopkach, przy zbiorze warzyw i owoców, wypieku chleba i własnoręcznym wytworze całej masy innych produktów żywnościowych. Wszyscy jednak codzienne obowiązki wykonywali z radością i ochotą: „Młodzież i maluchy z zapałem pomagali przy wykopkach ziemniaczanych. Traktor podziwiany przez chłopców jeździł „kiej diabeł”, a dziewczynki i chłopcy zbierali na wyścigi ziemniaki.[…]. Wieczorem traktor wracał do domu, ciągnąc przyczepę roześmianych i rozśpiewanych robotników i robotnic”³. W domu dziecka były dwa ogrody: kwiatowy i warzywny, w których oczywiście pracowali wychowankowie. Do zabudowań domu dziecka, oprócz budynku macierzystego, należały także: obora, chlewnia, dwie stodoły, kurnik, stajnia i przy niej dodatkowy budynek mieszkalny dla pracowników. Wszystko oczywiście wymagało ogromu pracy. Marysia pracowała w kuchni. Z niej szczególnie zapamiętała ogromny, stojący pośrodku piec. Każdego ranka pracę rozpoczynała od rozpalenia w nim ognia.

Z okazji różnych świąt wychowankowie pod opieką sióstr zakonnych przygotowywali programy artystyczne. W czasie pobytu Janka i Marii wystawiono m.in. takie inscenizacje, jak: „Królowa Basia” (1950), „Kopciuszek” (1951), „Tajemnica” (1955), „Górnik” (1956). Uczono się różnych skeczy, wierszyków, śpiewu czy tańców ludowych. Do przedstawień samodzielnie wykonywano stroje, czasem wypożyczano z innych placówek. Szczególnie dbano zawsze o oprawę świąt Bożego Narodzenia. Z tej okazji zawsze przygotowywano jasełka. Szczególnie miło Marysia wspomina jasełka z roku 1956, w których Jasiu odgrywał główną rolę, pt. „Pasterze i Bartosz przy ognisku”.

Mijały kolejne dni, święta, wiosny. I choć bez wsparcia najbliższych, to jednak w serdecznej i życzliwej atmosferze Domu Dziecka „Caritas” im. św. Rodziny w Pszczynie, kiełkowało powoli uczucie Marysi i Jasia, by finał znaleźć 25 listopada 1956 roku o godzinie 13.15 na ślubnym kobiercu. Nie spełniły się oczekiwania sióstr, które w Jasiu, „oazie spokoju” upatrywały przyszłego księdza. Suknię ślubną Maria miała pożyczoną od koleżanki. Janek miał nowy, granatowy garnitur. Hucznego wesela nie było, po uroczystości zaślubin w kościele pw. Wszystkich Świętych w bardzo małym gronie świętowali swój Wielki Dzień w domu znajomego przy akompaniamencie jednego grajka. Błogosławieństwa do ślubu udzielił im ks. Kanonik Leon Ryś (ciało jego spoczywa na cmentarzu św. Jadwigi w Pszczynie).

Przez całe życie, które wiedli razem, zawsze starali się mieć w pamięci złożone tego dnia przez siostrę Innocentę życzenia:

Kiedy na świecie burzy zawieje,
I szał złowrogiej życiowej bitwy
Niech Was strzeże od zniechęcenia siła modlitwy.

Nie ma co ukrywać, jesteśmy zapętleni w sieci nowoczesności, ciągle w pogoni za groszem, awansem, szybkim samochodem, totalnie zapatrzeni w przyszłość, trzeba nadążać, jutro, jutro, jutro. Szkoda, że coraz rzadziej patrzymy wstecz, coraz mniej czasu na refleksję. A jednak warto czasem się zatrzymać, posłuchać głosów przeszłości, bo zapewne wśród naszych najbliższych „każdy ma swoją opowieść”, której piękno i wielkość warto ocalić od zapomnienia.

Monika Major

PS. Opisane wydarzenia, jak wspomniałam na początku, są prawdziwe, natomiast na prośbę babci zmieniłam imiona bohaterów tej historii.

Pragnę złożyć podziękowania dla pani dyrektor Centrum Wsparcia Dziecka i Rodziny „Przystań”, E. Moskal za udostępnienie i wypożyczenie kroniki.

Przypisy:
¹ Kronika Domu Dziecka „Caristas” w Pszczynie, (1946-1952), t.1.
² Tamże.
³ Tamże.

O autorce

Monika Major ma 31 lat i mieszka w Pszczynie. Pracuje jako nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum w Goczałkowicach-Zdroju. W Konkursie Dziennikarskim im. Agnieszki Wojtali wzięła udział po raz pierwszy. Wcześniej nie brała udziału w żadnych innym tego typu konkursie, nie pisała też żadnych tekstów. - Do tego, bym zgłosiła się do konkursu namówiła mnie mama. Padł pomysł, by opisać historię mojej babci i mojego dziadka. Babcia początkowo nie chciała się na to zgodzić, ale potem zmieniła zdanie. Przed wysłaniem pracy przeczytała ją. Bardzo się wzruszyła – mówi Monika Major.

Wyniki III Konkursu Dziennikarskiego im. Agnieszki Wojtali - czytaj TUTAJ

pako