450 ml. Fakty i mity na temat krwiodawstwa [WYWIAD]

Podczas akcji poboru krwi na Dniach Pszczyny rozmawialiśmy z Bogusławą Fitowską, koordynatorką pszczyńskiego oddziału Regionalnego Centrum Krwiodawstwa. Jak przyznała nasza rozmówczyni, z roku na rok liczba oddających krew maleje i to nie tylko podczas święta miasta.

Jak idzie oddawanie krwi na Dniach Pszczyny?

W tym roku akcja krwiodawstwa cieszyła się mniejszym zainteresowaniem niż dotychczas. Krew oddało około 50 osób w ciągu dwóch dni. Kiedyś w ciągu jednego dnia Dni Pszczyny krew oddawało 120 osób.

Dlaczego, według pani, tak się dzieje?

Spada w ogóle zainteresowanie krwiodawstwem w społeczeństwie. Zbyt mało się mówi i pisze o tym, że krew jest nie do wytworzenia, że się nie da zrobić dużych zapasów, bo termin ważności oddanej krwi jest krótki. Niestety tragedie, o których codziennie słyszymy jakoś naszego społeczeństwa nie uwrażliwiają, co nas bardzo martwi. Dopiero, kiedy naszą własną rodzinę dotyka tragedia, zainteresowanie się pojawia. Wydaje się każdemu: „to mnie nie dotyczy”, a jeśli coś się wydarzy, to skądś się krew weźmie… Każdemu kolejnemu pokoleniu trzeba przekazać, że krwiodawstwo jest potrzebne i uwrażliwiać, żeby młodzi ludzie zaczynali przygodę z krwiodawstwem, rozumiejąc tę potrzebę. Odchodzą grupy „ideowych” krwiodawców, którzy oddawali krew przez kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt lat. Kiedy idą na emerytury, przestają być zainteresowani lub nie mogą już oddawać krwi z powodów zdrowotnych czy z powodu wieku.

Kto może, a kto nie może oddać krwi?

Dawcą można być od pełnoletności do 65 roku życia, o ile stan zdrowia na to pozwala. Krwi nie może oddać nikt, kto waży mniej niż 50 kg, oraz ten, kto leczy się na choroby przewlekłe. Ktoś, kto zażyje tabletkę przeciwbólową nie może oddać krwi przez 5 dni. Także kobiety mogą to zrobić dopiero 5 dni po zakończeniu miesiączki. W okresie wakacyjnym jest też bardzo duża ilość osób, które nie mogą oddać krwi ze względu na pobyt za granicą. Ruch turystyczny obecnie jest wielki. Na stronie centrum  krwiodawstwa można znaleźć specjalny wykaz krajów i przypisanych do nich okresów przerw, jakie należy zachować, zanim odda się krew. Na przykład dla krajów azjatyckich jest to 6 miesięcy, dla krajów europejskich około 1 miesiąc. Najbezpieczniej odczekać miesiąc po pobycie za granicą. 

Czy w krwiobusie podczas Dni Pszczyny pojawiły się osoby, którym musieliście odmówić poboru krwi?

Tak, właśnie ze względu na wyjazdy.

Czyli poza sezonem wyjazdowym liczba dawców automatycznie się zwiększa?

Zwiększa się. Jest jeszcze jeden powód takiego stanu rzeczy:  w okresie wakacyjnym nie ma często młodzieży szkolnej i studentów w miejscu zamieszkania. To są grupy, które częściowo uzupełniają braki w bankach krwi. Poza tym w okresie wakacji nie myśli się o trudnych sprawach - ludzie żyją bardziej na luzie. Dopiero w okresie jesiennym braki zostają uzupełnione.

Co jest potrzebne, aby oddać krew w punkcie krwiodawstwa?

Trzeba mieć dokument ze zdjęciem, np. dowód osobisty.

Jak się przygotować do poboru?

Przed poborem trzeba wypić dużo płynów, najlepiej wody i zjeść lekki posiłek. Wtedy organizm dobrze znosi pobór. Do poboru nie przychodzi się na czczo tak jak do morfologii. Drugą ważną sprawą jest przygotowanie psychiki. Jak się raz odda krew, strach znika. Pojawia się jakieś poczucie przynależności do społeczności krwiodawców i później dąży się do tego, aby oddać krew kolejny raz i kolejny z wewnętrznej potrzeby.

Czy to prawda, że gdy się już raz zacznie oddawać krew, później już trzeba to robić regularnie?

Nie ma takiej potrzeby. Mamy krwiodawców, którzy oddawali po kilkadziesiąt litrów krwi rocznie i kończą, bo wiek im nie pozwala i nic złego z powodu zaprzestania się w ich organizmie nie dzieje. Przymus, który się pojawia, może polegać jedynie na wyrzutach sumienia dawców, że nie oddali krwi kolejny raz. Jest to więc raczej potrzeba psychiczna a nie potrzeba organizmu.

Jakie są jeszcze bezpośrednie korzyści dla dawców?

Dzięki regularnemu krwiodawstwu organizm jest stale monitorowany. Badania krwi robi się zawsze w momencie zgłoszenia do punktu krwiodawstwa. Przy oddaniu krwi pobiera się próbki dodatkowe, które w ciągu jednej doby są przebadane. Wykonuje się badania na nosicielstwo wirusa HIV, żółtaczkę, choroby weneryczne oraz morfologię. Jest mnóstwo ludzi, którzy nie wiedzą, że są nosicielami żółtaczki typu B i C, bo nie robi się badań pod tym kątem. Można też przy okazji sprawdzić grupę krwi i wyrobić sobie specjalną kartę informującą o grupie. Szczególnie dla kobiet taki dokument może być ważny. W razie wypadku służby medyczne mogą się oprzeć na takim badaniu. Żaden inny wpis o grupie krwi nie jest wiarygodny. Trzeba badanie powtarzać, bo istnieje prawdopodobieństwo pomyłki. Centrum krwiodawstwa w momencie badania wyklucza błąd, bo grupa krwi jest sprawdzana dwukrotnie przez dwie różne osoby.

Kiedy zostaje się honorowym dawcą krwi?

Legitymację „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” otrzymuje się po oddaniu 6 litrów u mężczyzn i 5 litrów u kobiet. Ta legitymacja może upoważniać np. do przyjmowania pacjenta poza kolejką do specjalistów. Co jakiś czas pojawiają się spisy leków, które dla honorowego dawcy są po obniżonej cenie, czy wręcz bezpłatne. Po oddaniu 20 litrów otrzymuje się odznaczenie „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Nigdy nie wiadomo kiedy takie odznaczenie może się przydać i jakie przywileje pojawią się dla dawców.

Jak szybko dostępny jest wynik po poborze?

Już następnego dnia. Jeżeli nie ma zawiadomienia w ciągu tygodnia, to znaczy, że wszystko jest dobrze i krew zostaje przekazana do banku krwi.

Ile jednorazowo oddaje się krwi?

450 ml. To norma zarówno dla kobiet jak i mężczyzn. Krew można oddawać co 8 tygodni. Kobiety mogą oddawać 4 razy w roku, mężczyźni 6 razy.

Czy występują jakieś skutki uboczne poboru krwi?

Główną rolę odgrywa tutaj psychika człowieka i jego nastawienie. Jeżeli ktoś się boi igły, to może dojść do ewentualnego omdlenia. Z doświadczenia wiemy, że to są kwestie typowo psychologiczne, dlatego, że często omdlenie pojawia się już po wkłuciu samej igły, jeszcze przed jakimkolwiek ubytkiem krwi z organizmu. Poza tym mogą się zdarzyć jakieś zasinienia, kiedy niezbyt dokładnie się przytrzyma miejsce wkłucia. Trzeba też zaznaczyć, że nie ma możliwości jakiegokolwiek zakażenia się.

Jakie są zalecenia, żeby organizm mógł się odpowiednio zregenerować?

8 tygodni przerwy wystarczy, żeby organizm się zregenerował i uzupełnił wszystkie składniki, których został pozbawiony. Dlatego też otrzymuje się po poborze rekompensatę kaloryczną w postaci ośmiu tabliczek czekolady.

Czy one faktycznie wpływają na regenerację?

Tutaj chodzi głównie o kalorie. Obliczono, że tyle kalorii traci człowiek w momencie, kiedy oddaje krew.

Wszystkich na raz chyba nie trzeba zjadać?

Nie ma takiej konieczności (śmiech).

Jedyne, czego się obawiałam to tego, że organizm będzie osłabiony.

Człowiek ma różne obawy i różnie reaguje. Np. była tu dzisiaj dawczyni, która twierdzi, że po oddaniu krwi dostaje tak wielkiej energii, że musi się za coś zabrać: za mycie okien, za sprzątanie… Coś takiego się w niej wyzwala (śmiech). A jeśli ktoś ma obawę, że np. może mu się zrobić słabo, to najlepiej niech przyjdzie z zaufaną osobą, która się o nią zatroszczy, poda wodę i która pomoże zjeść te wszystkie czekolady (śmiech).

Rozmawiała Ada Ryłko

Ada Ryłko