Wesołe jest życie seniora, czyli Pszczyński Uniwersytet Trzeciego Wieku

Studentem można zostać w każdym wieku. 7 października ruszył nowy rok akademicki na Pszczyńskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Organizacja dąży do poprawy jakości życia seniorów i poszerza horyzonty, proponując zajęcia edukacyjne, prozdrowotne, sportowe, artystyczne oraz wyjazdy krajoznawcze i zagraniczne. Uniwersytety służą jednak przede wszystkim integracji środowiska seniorskiego.

Cele, które przyświecają działalności uniwersytetów trzeciego wieku to edukacja przez całe życie, zachowanie dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, a przede wszystkim aktywizacja i integracja seniorów oraz ich ochrona przed wykluczeniem społecznym. Zajęcia spełniają dobrze funkcję terapeutyczną. – To świetna inicjatywa. Seniorzy dzięki zajęciom wracają do życia. Zawiązują się przyjaźnie. Słuchacze po zajęciach spędzają wspólnie czas w kawiarniach, organizują wycieczki i wyjazdy na wydarzenia – mówi Ewa Kołodziejczyk, prezes Zarządu Stowarzyszenia Pszczyński Uniwersytet Trzeciego Wieku. – Czasami przychodzi ktoś nowy, zalękniony, niepewny. Po roku, czy dwóch – inna osoba. Siedzenie w domu pogłębia izolację.

Nie ma drugiego takiego kraju...

W Polsce uniwersytety trzeciego wieku istnieją już 44 lata. Pierwszy powstał w 1975 roku w Warszawie z inicjatywy Haliny Szwarc przy Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. Istnieją dwie ścieżki działalności UTW: jedne działają przy uniwersytetach, inne przy instytucjach takich, jak domy kultury, pod stowarzyszeniami oraz przy samorządach. – Nie wiem, czy jest drugi kraj, w którym byłoby tyle UTW –mamy już ich w naszym kraju ponad 600. Istnieje również około 25 polskich UTW za granicą, min. w Wielkiej Brytanii, Kazachstanie, Białorusi, Austrii, Ukrainie. Co tydzień ta liczba się zmienia – mówi E. Kołodziejczyk.  

Pszczyński UTW z siedzibą przy ul. Bogedaina 20 powstał w lutym 2012 roku przy samodzielnym stowarzyszeniu. W ciągu 7 lat działalności zapisało się już 877 osób. W tym roku aktywnych będzie około 300-350 osób.  Liczebność słuchaczy, jak twierdzi E. Kołodziejczyk, poprawił rozwój publicznej komunikacji. W okolicy najbliższy uniwersytet istnieje jeszcze w Miedźnej. Powstał w ubiegłym roku. Tamtejsi seniorzy korzystają z zajęć komputerowych, lekcji języka angielskiego i pływania.

Wszechstronny rozwój seniora

UTW prowadzi 40 grup zajęciowych. Godziny zajęć dostosowane są również do osób pracujących lub zajmujących się wnukami. W harmonogramie są wykłady – głównie historyczne, prozdrowotne i podróżnicze. Odbywają się one zwykle w Sali Sesyjnej Urzędu Miejskiego i są otwarte dla wszystkich. Niektóre z nich prowadzą znani lokalnej społeczności naukowcy - Tadeusz Sławek, czy Marian Małecki. Zawsze na wykład inaugurujący rok akademicki zapraszane są ciekawe osobistości ze świata nauki -  profesor Olbrycht, prof. Sławek, czy  ks. prof. Szymik. 

Oprócz wykładów są spotkania z dietetykiem i rzecznikiem praw konsumenta. Największym zainteresowaniem seniorów cieszą się języki obce - jest francuski, rosyjski, hiszpański, włoski, niemiecki, angielski. UTW stawia też na sport. Seniorzy mają do dyspozycji jogę na zdrowy kręgosłup, gimnastykę, basen, pilates, nordic walking. Ćwiczenia fizyczne dostosowane są do ich możliwości zdrowotnych. Nie brakuje wśród stałych zajęć warsztatów tanecznych, teatralnych, psychologicznych oraz komputerowych. Właśnie reaktywowano grupę z malarstwa. Być może uruchomione zostaną zajęcia z tańca flamenco. Zajęcia odbywają się w różnych lokalizacjach, m.in. w szkole przy ul. Bogedaina 20, w PCKulu, hali POSiR, oraz budynkach szkół średnich.

Wśród prowadzących warsztaty są emeryci oraz nauczyciele, głównie z PZS nr 2 (Rolniczok) oraz z ZS nr 1 na osiedlu Piastów. Zajęcia taneczne prowadzi instruktor ze szkoły tańca z Żor, zajęcia  plastyczne - malarka oraz jedna ze słuchaczek PUTW, zaś gimnastykę – 2 emerytów i 2 nauczycielki z PZS nr 2. Zespół wokalny prowadzi emerytka, jogę -  instruktorka ze studia jogi przy ul. Narcyzów w Pszczynie. Języka francuskiego uczy wolontaryjnie pani, która pracowała w ambasadzie francuskiej, hiszpańskiego Argentyńczyk, który ożenił się w Pszczynie, a włoskiego mieszkanka Pszczyny. Teatr zaś prowadzi emerytowana polonistka i entuzjastka form teatralnych.

Na podróże nigdy nie jest za późno

Oprócz zajęć harmonogramowych seniorzy jeżdżą do teatrów, kin, opery, na wycieczki krajoznawcze i zagraniczne. Słuchacze odwiedzili już Wadowice i muzeum Jana Pawła II oraz kopalnię w Bochni, Wrocław, Książ, największy kościół drewniany w Świdnicy, Cieszyn, Ojców, Warszawę. Wśród zagranicznych wyjazdów znalazły się wypady do Lwowa, Pekinu, Hiszpanii, Grecji oraz Szkocji. W październiku słuchacze wyruszyli na Majorkę, zaś w przyszłym roku pojadą do Indii. Wszystko zgodnie z ich możliwościami finansowymi i zdrowotnymi. Koszty przejazdu dofinansowują władze samorządowe. W przypadku dalszych wycieczek zagranicznych koszty w pokrywają uczestnicy. Z wyjazdów korzystają też niezrzeszeni w UTW członkowie rodzin słuchaczy. 

Rozsławiają Pszczynę

Słuchacze jeżdżą na olimpiady dla seniorów, m.in. zimową w Rabce i letnią w Łazach. - Na olimpiadę w Rabce panie szyją specjalne stroje. Zawsze ładnie się prezentujemy – śmieje się  E. Kołodziejczyk. Zwykle we wrześniu UTW jeździ na olimpiadę sportową w Świętochłowicach. W olimpiadach biorą udział różne organizacje senioralne, nie tylko UTW, ale też kluby seniora, czy akademie seniora. Pszczynianie zwykle plasują się w połowie tabeli.

Zespoły z PUTW biorą udział w przeglądach artystycznych, takich, jak Oświęcimskie Spotkania Artystyczne Seniorów.  W ubiegłym roku chór, zespół wokalny „13” oraz grupa teatralna zdobyły pierwsze miejsca w swoich kategoriach. W tym roku chór zdobył I miejsce, a zespół wokalny wyróżnienie. Chór rok w rok bierze także udział w Przeglądzie Chórów Uniwersytetów Trzeciego Wieku z woj. śląskiego „Kolędujemy małemu”, gdzie na zakończenie 300 uczestników wspólnie śpiewa kolędę. PUTW bierze też udział w seniorskich przeglądach teatralnych w Chorzowie. – Nasze zespoły rozsławiają Pszczynę. Możemy się nimi pochwalić, reprezentują wysoki poziom, a świadczą o tym nagrody - mówi E. Kołodziejczyk. W 2017 roku PUTW zdobył 2 miejsce w plebiscycie Dziennika Zachodniego „Uniwersytet na szóstkę z plusem w województwie śląskim”.

Wstęp na uniwersytet

Uniwersytet przyjmuje członków przez cały rok. Zapisać mogą się wszystkie osoby, które ukończyły 50 rok życia, niezależnie od wykształcenia czy zawodu. O wykształcenie przy rekrutacji nikt nie pyta. Bywało tak, że PUTW przyjmował osoby chętne na kilka miesięcy przed ukończeniem 50 roku życia. Wysokość czesnego wynosi 60 zł za semestr. Na wybrane warsztaty i zajęcia można zapisać się w systemie miesięcznym. Opłata za zajęcia wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych za miesiąc. Na ogół członkami są osoby powyżej 60 roku życia, zaś najstarsi słuchacze to 90-latkowie, jak państwo Rydzewscy, którzy zapisali się wykłady, język francuski i niemiecki, a kiedyś chodzili również na zajęcia komputerowe. E. Kołodziejczyk zapewnia, że oboje są bardzo aktywni i szybko przyswajają wiedzę oraz nowe umiejętności. Pan Rydzewski uczestniczył nawet w spacerach do ogrodów Kapias w Goczałkowicach. – Uciekł z domu dzieciom, które nie chciały go puścić – śmieje się E. Kołodziejczyk. Ostatnio pan Zbigniew Sojka (rocznik 1937) brał udział w biegu „Rycerska Dyszka dla Zameczku” w Rudołtowicach.

– Panie są zdecydowanie bardziej aktywne. Panowie stanowią najwyżej 10% słuchaczy. Myślę, że młodsi mężczyźni będą bardziej aktywni w wieku senioralnym. Zmieniły się wzorce, nawyki i model rodziny. Mężczyźni teraz uprawiają sport na świeżym powietrzu, więcej wyjeżdżają – ich świadomość inna. Wiele w tym kierunku robią media i szkoła – przyznaje E. Kołodziejczyk.

Seniorzy w akcji

Pszczyński UTW współpracował z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności i Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę”. W ramach tej współpracy uczestniczył w programie Seniorzy w Akcji. Powstały 2 projekty. Pierwszy z nich skierowany był do seniorek z grupy malarskiej i jednocześnie do przedszkolaków. Uczestniczki zajęć czytały bajki w kilku lokalnych przedszkolach i malowały ilustracje do tych opowieści. Ilustrować uczyły również dzieci. Następnie odbyły wizytę studyjną w Toruniu. Na koniec otwarto wystawę prac przedszkolaków i seniorek na pszczyńskim Rynku. Na te działania seniorki otrzymały ponad 12 tys. złotych. Drugi projekt realizowany w ubiegłym roku, dedykowany był wszystkim mieszkańcom powiatu pszczyńskiego. Od maja do września organizowane były wycieczki piesze, rowerowe i autokarowe. Były to spacery po ziemi pszczyńskiej do różnych ciekawych historycznie miejsc. Organizowana była wycieczka do rezerwatu Głuszców w Wiśle, wycieczki rowerowe i piesze do Bażantarni, Paprocan, Ogrodów Kapiasa. Wycieczki służyły integracji i aktywizacji osób starszych. Kończyły się minibiesiadą lub ogniskiem. 

Asos

UTW współpracuje z klubem seniora przy Parafii Podwyższenia Krzyża. Obu organizacjom udało się w ostatnich latach uzyskać dofinansowanie z rządowego programu ASOS (program Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020), na który co roku państwo przeznacza 40 mln złotych. Organizacje proseniorskie mogą się ubiegać o dotację od 20 tys. do 200 tys. zł na różnego rodzaju inicjatywy. Konkurencja jest silna – dofinansowanie dostaje tylko 300 projektów z całej Polski. W 2014 roku Fundacja Power z dotacji ASOS organizowała w Pszczynie program proseniorski, z którego skorzystało 20 osób. Pszczyński UTW dzięki ASOS w 2017 roku przez 10 miesięcy organizował zajęcia językowe, komputerowe, wycieczki krajoznawcze, wyjazdy do kina i teatru. 

Coraz bardziej widoczni

Seniorów w Polsce mamy ponad 9 mln. Liczba ta będzie wzrastać. - Seniorzy to olbrzymia grupa wyborców i konsumentów, która ma swoje specyficzne potrzeby. Społeczeństwo jest coraz bardziej tego świadome. Dużo się o tym mówi w mediach, wiele jest akcji takich, jak senioralia, dni seniora, czy tygodnie seniora, jak ostatnio w Pszczynie. Dzięki temu starsze osoby coraz bardziej widać w przestrzeni publicznej. Mówi się o tzw. srebrnej gospodarce - sektorze gospodarczym nastawionym na wytwarzanie dóbr i usług skierowanych do osób starszych - zauważa E. Kołodziejczyk. 

Prezes przyznaje, że polityka senioralna na szczeblu centralnym i lokalnym rozwija się intensywniej od 2012 roku. Rok 2012 był rokiem uniwersytetów trzeciego wieku oraz Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Powstała wtedy sejmowa komisja polityki senioralnej. Wówczas odbył się też pierwszy Kongres UTW. Od tego czasu w Polsce zrobił się boom na uniwersytety. Wciąż wiele ich powstaje, także w małych miejscowościach i wsiach. Istnieją instytucje zrzeszające UTW: warszawska Fundacja"Ogólnopolskie Porozumienie Uniwersytetów Trzeciego Wieku" i Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Nowym Sączu. 

Zrzeszeni mają moc, czyli głos w sprawie seniorów

Przedstawiciele PUTW biorą udział w ogólnokrajowych kongresach i konferencjach uniwersytetów trzeciego wieku, a także w posiedzeniach Obywatelskiego Parlamentu Seniorów, który ma wpływ na kierunek polityki senioralnej w kraju. - Postulujemy, żeby kształcić większą ilość lekarzy geriatrów, zwiększyć emerytury, poprawić dostęp do badań profilaktycznych dla seniorów, stworzyć komisję do spraw polityki senioralnej przy ministerstwach. Walczymy o znowelizowanie ustaw dotyczących osób starszych w zakresie bezpieczeństwa prawnego, socjalnego, bezpieczeństwa w rodzinie i przestrzeni publicznej.  Staramy się o powołanie międzyresortowej instytucji koordynującej politykę senioralną, bo ministerstwa finansów, zdrowia i rodziny muszą współpracować, by wypracować wspólne cele polityki senioralnej i nie tracić środków na dublujące się działania. Organizacje zajmują się także polityką pomocy w chorobie Alzheimera. Na takich konferencjach dużo mówi się o bezpieczeństwie seniorów i przemocy wobec osób starszych, także w placówkach zdrowotnych i opiekuńczych. Posiedzenia dotyczą też zmian w prawodawstwie dotyczącym opiekunów niesamodzielnych bądź niepełnosprawnych osób starszych. Opieka nad osobą leżącą wymaga 24-godzinnej obecności. U takich opiekunów pojawia się efekt wypalenia. Staramy się dla ich o urlopy wytchnieniowe i domagamy się wprowadzenia bonów opiekuńczych, instytucji pieczy zastępczej i innych mechanizmów wsparcia. Walczymy o zwiększenie ilości domów dziennego pobytu dla osób starszych. Również w Pszczynie prowadzimy na ten temat rozmowy z władzami samorządowymi – mówi E. Kołodziejczyk.

Prezes Stowarzyszenia wskazuje, że w Pszczynie przydałoby się stworzenie Gminnej Rady Seniorów lub Powiatowej Rady Seniorów. W Katowicach przy Marszałku Województwa Śląskiego istnieje Śląska Rada ds. Seniorów. Takie rady mają rolę inicjatywną – podpowiadają, co warto zrobić dla seniorów w lokalnym środowisku. Wniosek  o utworzenie rady w Pszczynie został złożony, ale nie został przyjęty. Nie ma też na razie wystarczająco wielu chętnych członków. 

Żeby wyjść z domu...

Ewa Kołodziejczyk przyznaje, że są w naszym powiecie seniorzy, którzy zmagają się z wykluczeniem ekonomicznym. Takie osoby mogą uczęszczać bezpłatnie na zajęcia, spotkania i wykłady do klubów seniora przy Parafii Podwyższenia Krzyża oraz przy Ośrodku Pomocy Społecznej w Pszczynie. – Dzięki temu starsze osoby mogą wyjść z domu, spotkać się, napić się razem kawy, zjeść upieczone przez siebie ciasto. Tak funkcjonuje np. klub seniora przy OPS, gdzie organizowane są także spotkania, zajęcia i wykłady – mówi E. Kołodziejczyk. Pszczyńscy seniorzy zgłaszają też brak domu dziennego pobytu. Ostatnio pojawił się pomysł, by w Pszczynie stworzyć kawiarnię dla starszych osób, gdzie odbywałyby się spotkania z ciekawymi ludźmi oraz potańcówki. Potrzebę takich imprez zgłaszają mieszkańcy. Znalazł się już chętny przedsiębiorca. W połowie października odbyło się w tej sprawie pierwsze spotkanie z przedstawicielami magistratu i dyrektorem PCKulu. Burmistrz wstępnie wyraził poparcie dla pomysłu.

Ada Ryłko