Godać niy ma gańba!

Gwara śląska przechodzi swój prawdziwy renesans. Doceniana jest nie tylko przez mieszkańców regionu, którzy coraz chętniej do niej powracają, lecz także przez urzędy.

Gwara śląska jeszcze nie tak dawno kojarzyła nam się wyłącznie z mową naszych dziadków. W szkołach pilnowano, by posługiwano się jedynie poprawną polszczyzną, a nawiązania do gwary były tępione.

A czym dla samych mieszkańców naszego regionu jest gwara śląska? Jak podkreśla Klaudia Roksela z Pszczyny, właścicielka firmy Gryfnie, która promuje „ślonsko godka”: - Po piyrsze to je moja piyrwszo mowa, w kierej godali do mie łojce i starziki. Pamiyntom jak mama w doma spytali sie mie co to je i pokozali na choinka. A jo pedziała, że to je chojok. Wto zno taki słowo? Żodyn. Moja mama tyż niy znała.

Klaudia Roksela dodaje też, że z byle kim po śląsku się nie „godo”. Gwara to nie jest byle jaka „mowa”, to mowa serca. - Jak sie trefi kogoś na drodze, kogo sie niy zno, a łon godo po ślonsku, to czuje sie tako wiyńź. Coby my byli ulepiyni z tyj samyj gliny, myśleli tak samo, robili to samo. Trefiło mi sie roz, że chycili mie policjanty na drodze. I kiejbych niy godała po ślonsku, to myśla, że bych chyciła sztrofa (sztrofa czyli kara, tutaj mandat - od. red.). A tak mie ino poszkolili i kozali jechać dali – dodaje Klaudia Rokslela.

Godają na wsi i w urzędach

Na fasadzie pszczyńskiego ratusza znajdziemy tabliczkę z napisem „Godomy po ślonsku”. Jak wyjaśnia Piotr Łapa, rzecznik Urzędu Miejskiego w Pszczynie, cała akcja była rodzajem happeningu, który miał na celu promowanie śląskiej mowy. Miał on jednak swoje podłoże w rzeczywistości, bo i w Urzędzie Miejskim znajdzie się parę osób, które na co dzień posługują się „ślonskom godkom”.

- Do samej akcji przystąpiliśmy parę lat temu. Jej inicjatorzy szukali miejsc, sklepów i placówek, które są przygotowane do promocji gwary oraz miejsc, gdzie wciąż posługuje się śląską godką. W przypadku, gdyby była potrzeba udzielenia informacji osobie, która porozumiewa się wyłącznie gwarą, w Urzędzie Miejskim nie byłoby z tym żadnego problemu. Często zdarza się tak, że podczas wizyty mieszkańców zaczynamy mówić gwarą. Najczęściej przy dłuższych rozmowach. Mieszkańcy otwierają się i w naturalny sposób przechodzi się na gwarę śląską – podkreśla Piotr Łapa.

Przaja tymu zamiast lubię to?

Pomimo, że gwara śląska nie została uznana za język, to już zdążyła zawojować internet, w tym największe portale społecznościowe. O tym, że Facebook będzie po śląsku, dowiedzieliśmy się w połowie ubiegłego roku. I tak zamiast przycisku „lubię to” będziemy mogli dać „przaja tymu”, a nasi znajomi zostaną naszymi kamratami. Co prawda prace nad tłumaczeniem portalu wciąż trwają, ale Ci co są bieglejsi w „ślonkiej godce” mogą w tym pomóc. Facebook jest pierwszym portalem społecznościowym, który podjął starania, by używać gwary śląskiej. Inicjatorzy myślą, by pójść o krok dalej, tak by więcej witryn zostało przetłumaczona na gwarę śląską.

Trzeba godać, a nie się śmiać!

- Jak sie czowiek podziwo na ty roztomańte filmy, abo kabarety po ślonsku, to aż diasi bierom. A czymu, bo ślonsko godka niy zasłużyła se na to coby sie z nij śmioć. Ja, jo niy godom, ło tym że to ino ło takich poważnych sprawach, niy niy. Ale godom tu ło takij rubaszności, tego co idzie po ślonsku z mediów. To ni ma fajne, to ni ma śmiyszne. To boli Ślonzoka. Ludzie zaczli już tego mieć dość. My tyż i stworzylimy gryfnie, coby tyn obraz Ślonzoka zmienić – godo Klaudia Roksela.

Co zrobić by gwara śląska się zachowała? Mieszkańcy Rybnika wprowadzili obowiązkową edukację regionalną, podczas której dzieci będą mogły zapoznać się z tekstami pisanymi gwarą.

Klaudia Roksela na zachowanie śląskiej godki też ma pewien sposób. - Coby godka ślonsko przetrwała, je tako recepta. Trzeja, godać, godać i jeszcze roz godać. Niy wstydzić sie ji. Godać do bajtli, godać na drodze, w gyszefcie. Pisać po ślonsku, jak sie poradzi. Robić tyjatry po ślonsku. Trzeja tyn ślonski cołki czas ciś do przodku. Coby ludzie słyszeli, widzieli, że coś sie z nim robi. Ale dobrego, takigo na zicher. A niy śmiysznie i bele jak – podkreśla.

az