Pszczynianin punktuje gminny plan transportu

Paweł Słowik od wielu lat jest pasjonatem komunikacji, twórcą profilu Tak dla lepszej komunikacji w Pszczynie. Przesłał do naszej redakcji swoje uwagi do planu transportowego przygotowanego przez gminę Pszczyna.

Kilka dni temu na specjalnie zwołanej konferencji prasowej burmistrz Pszczyny, Dariusz Skrobol zaprezentował mediom Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla gminy Pszczyna. Z planem każdy mieszkaniec może zapoznać się TUTAJ. Trwają także konsultacje społeczne i mieszkańcy mogą zgłaszać swoje uwagi do tego planu.

Dzisiaj do naszej redakcji dotarły uwagi przesłane przez Pawła Słowika, mieszkańca Pszczyny, który od wielu lat jest pasjonatem komunikacji. Przeczytajcie, czego jego zdaniem w tym planie zabrakło.

Pan Dariusz Skrobol, Burmistrz Pszczyny
Pan Karol Ochelski
Urząd Miasta Pszczyna

Uwagi do Planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego
dla Gminy Pszczyna

Szanowny Panie Burmistrzu, Szanowny Panie Ochelski.

W związku z tym, że zaistniała możliwość wyrażenia swojej opinii w stosunku do Planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Gminy Pszczyna, pragnę przekazać swoje uwagi.

Jak Panowie pewnie wiedzą, od jakiegoś czasu w mediach panuje szum związany z „nakręcaniem” przez nie tematu związanego z transportem zbiorowym w Pszczynie. Nie bez powodu problem transportu od kilku miesięcy jest także gorącym tematem wśród mieszkańców naszej gminy. Powód jest banalny – komunikacja lokalna nie funkcjonuje tak, jak należy. I może w Urzędzie Miejskim panuje przekonanie, że wszystko (lub prawie wszystko) w temacie komunikacji jest w porządku. Otóż niestety nie jest. I nie są to aspekty o nikłym znaczeniu, a niestety poważne problemy. I nie jest to wyłącznie moja opinia jako wieloletniego pasjonata komunikacji i człowieka obserwującego i analizującego ją od prawie 20 lat. Wszyscy bardzo dobrze wiemy, że komunikacja lokalna na terenie gminy Pszczyna (a także powiatu) organizowana jest w sposób chaotyczny, nieprzemyślany, jest niedoinwestowana, a przewoźnicy obsługujący linie wybierani są na zasadzie „dogadania się”. Moje uwagi odnosić będą się zarówno do stanu faktycznego jak i do założeń i planów, które ów Plan zawiera (a raczej powinien zawierać, ale o tym później).

1) Pierwszy element, który mnie bardzo zdziwił, to fakt, że Plan transportowy w znacznej mierze opiera się o Plan transportowy dla Powiatu Pszczyńskiego. Owszem, oba organy powinny współpracować ze sobą w zakresie organizacji transportu, jednak w przypadku Planów, jest to powtarzanie tych samych regułek, założeń i niestety błędów itp.

2) Po przeczytaniu Planu transportowego nie stwierdziłem żadnych sensownych i konkretnych założeń dotyczących planów, projektów odnośnie organizacji komunikcji lokalnej. Jest to zaledwie pewnego rodzaju analiza stanu faktycznego i właściwie jego powtórzenie z drobnymi kosmetycznymi zmianami.

3) Kolejna sprawa, która uderza we mnie znacząco, to fakt, iż założenia komunikacyjne dla gminy opierają się wyłącznie na przewozach szkolnych! Jest tak zarówno w chwili obecnej, jak i w planach. Analizując Wstępną wersję Projektu Planu Transportowego Województwa Śląskiego natrafiłem na ciekawe zestawienie dotyczące potrzeb mieszkańców w odniesieniu do przejazdów transportem zbiorowym. Podczas tworzenia zestawienia zapytano mieszkańców ponad 5000 losowych gospodarstw województwa śląskiego, w jakim celu korzystają z transportu zbiorowego. Oto, co otrzymano:

Motywacja podróży             Udział
Dom - praca                          22,1%
Praca - dom                           20,5%
Dom- nauka                             5,9%
Nauka - dom                            5,7%
Dom - inne                             19,3%
Inne - dom                             20,7%
Nawiązane z domem             5,8%
Razem                                    100%

Powyższa tabela jasno ukazuje, że dojazd uczniów z domów do szkół i odwrotnie stanowi raptem 11,6% wszystkich przejazdów mieszkańców analizowanych gospodarstw. W naszej gminie trend jest odwrotny – ponad 90% przewozów wewnątrzgminnych to przewozy szkolne, które nie kursują w dni wolne od zajęć szkolnych (czyli soboty, niedziele, ferie, wakacje, wszystkie święta).

4) Wewnątrzgminna oferta przewozowa jest niedostosowana do pozostałych mieszkańców gminy, a to z kilku względów:

- przewozy nie są realizowane całorocznie, włącznie z weekendami i świętami,

- kursy nie są dostosowane do godzin pracy mieszkańców, a jedynie do godzin rozpoczęcia i zakończenia zajęć szkolnych, brak jest odjazdów w późnych godzinach popołudniowych i wieczornych,

- trasy linii autobusowych przebiegają w sposób, w którym celowo pomija się obiekty pasażerogenne w mieście, a jeśli już linia przebiega przez ważne osiedla lub obok instytucji czy dworca, to czas przejazdu między nimi jest dłuższy niż przejazd rowerem, a często porównywalny ze spacerem,

- sieć przystanków od dawna jest niedostosowana do potrzeb mieszkańców i nie przewiduje się zmiany ich lokalizacji,

- zaporowe ceny biletów, gdzie najtańszy bilet kosztuje 4,60 zł za przejazd zaledwie 3 km. Przykładowo przejazd autobusem ze Studzienic do Pszczyny i z powrotem to koszt rzędu 10,20 zł. To dwukrotnie więcej niż przejazd samochodem na tym samym odcinku! Ewidentnie widoczny jest tu proces odwracania mieszkańców od komunikacji gminnej. Przejazdy wewnątrz gminy powinny być tanie, rzędu 1 – 2 zł na terenie miasta, zwiększając cenę przejazdu z każdą pokonywaną strefą (np. sołectwo) lub z czasem przejazdu. Ofertę taką posiada MZK Tychy, które od nowego roku mam wielką nadzieję będzie organizatorem linii obecnej 81.

- brak niskopodłogowego taboru, ani żadnych perspektyw na przyszłość co do pojawienia się takiego taboru. PKS Pszczyna dysponuje wyłącznie autobusami wysokopodłogowymi, w dużej mierze opartymi na kilkunastoletnich Jelczach. A ponad 10% społeczeństwa to osoby o ograniczonej zdolności ruchowej.

5) Plan transportowy powinien uwzględnić potrzeby pozostałych mieszkańców gminy, a jest ich poza uczniami ponad 40 tysięcy – czyli tyle ile liczy gmina Czechowice-Dziedzice. Linie z sołectw znacząco oddalonych od miasta (Studzionka, Brzeźce, Wisła Wielka, Wisła Mała) powinny być zastępowane liniami powiatowymi lub nimi uzupełniane. Dotyczy to także podrózy w kierunku od Pszczyny, czyli do Pawłowic i Strumienia.

6) Powinna zostać utworzona linia miejska, obsługująca największe osiedla i łącząca je z dworcem kolejowym, instytucjami w centrum miasta, targowiskiem, obiektami handlowymi (zlokalizowanymi głównie na os. Piastów i w centrum), szkołami i zakładami pracy. Do szkół i zakładów pracy dojeżdżają nie tylko mieszkańcy sołectw, ale także mieszkańcy miasta. W żadnym przypadku komunikacja miejska nie powinna być darmowa, a kosztować np. 1 zł za przejazd. Rozwiązania darmowej komunikacji zbytnio się nie sprawdzają – w Tallinie, stolicy Estonii po wprowadzeniu darmowych przejazdów odnotowano znikomy przyrost pasażerów. W Żorach darmowa komunikacja spowodowała wręcz zamieszanie, a pojazdy z racji niskich stawek za wozokilometr, a co za tym idzie ich małych pojemności, często kursują przepełnione. Przebieg takiej linii należy jednak przeanalizować i skonsultować ze specjalistami, a nie stworzyć pseudolinii jak w 2004 roku, kiedy oferowano mieszkańcom przejazd na okrężnej linii, na której czas przejazdu trwał 40 (!!!) minut.

7) Plan transportowy zakłada wprowadzenie pojazdów niskopodłogowych – na chwilę obecną firmy przewozowe z siedzibą w gminie Pszczyna praktycznie nie posiadają takiego taboru. Należy poszukać przewoźnika z poza gminy czy powiatu. Na takiej zasadzie działają przewozy np. w sieci KZK GOP, MZK Tychy, Krakowie, Lublinie, ale także w niewielkich Bartoszycach, Tczewie, Prudniku, podwarszawskich Ząbkach, sieci ZKKM Chrzanów, ZG KM Olkusz itd., gdzie czasem tworzy się oddziały firm przewozowych.

8) Jakiś czas temu w prasie ukazała się informacja, że Gmina dotuje przewozy wewnątrzgminne kwotą ponad 1 mln złotych. Jest to kwota olbrzymia, która w wielu gminach pokroju Pszczyny wystarcza na pokrycie wydatków firm przewozowych. Zakładając, że kwota ta w 80% (bez kursów zakmniętych do szkół, realizowanych przez inne firmy) przekazywana jest na pokrycie przewozów realizowanych przez PKS Pszczyna, który oczywiście uzyskuje przychód z biletów, to wychodzi kwota (w zależności od szacunków) mniej więcej 10 – 12 zł za wozokilometr. Co otrzymujemy za tę kwotę? Wysokopodłogowe, kilkunastoletnie, nieklimatyzowne pojazdy, przeznaczone praktycznie wyłącznie dla uczniów sołectw, kursujące zaledwie kilka razy dziennie. Dla porównania PKS Bielsko-Biała, PKM Czechowice-Dziedzice i PKM Tychy pobierają kwotę w granicach 3,60 – 6,00 zł za wozokilometr, oferując zdecydowanie niższe ceny za przejazd oraz nowoczesne, niskopodłogowe pojazdy. Stawka 12 zł za wozokilometr jest niemalże na takim samym poziomie, którą otrzymuje spółka Tramwaje Śląskie Sp. z. o.o., za realizację kursów tramwajami. Stąd konieczność wyboru przewoźnika w pisemnym przetargu.

9) Plan transportowy zakłada utworzenie 7 linii, które posiadają przebieg praktycznie w niezmienionej formie w stosunku do obecnego stanu. Planuje się coś, co właściwie nie wprowadzi żadnych zmian i wszystko pozostanie w obecnej formie.

10) Komunikacja zbiorowa, to nie tylko przewóz osób, ale także odpowiednia promocja i marketing. Dopóki nie powstanie gminny lub powiatowy organ odpowiedzialny za organizację transportu, nadzór i kontrolę przewoźników, prowadzenie punktu informacyjno-biletowego, druk i umieszczanie rozkładów jazdy, dopóty będziemy mieć w Pszczynie wyłącznie twór, który „jakoś sobie radzi, jest dobrze i my się do tego nie mieszamy”. Ów twór na chwilę obecną rządzi się swoimi prawami. To należy zmienić. Należy wprowadzić jednolity wzór rozkładów jazdy, ale nie w formie zaprezentowanej w Planie transportowym, gdyż w środowisku komunikacyjnym, deliktnie mówiąc ich wygląd powoduje śmiech. Będzie to kolejny kolorowy świstek papieru na krzywym słupku przystankowym. Rozkład jazdy powinien być sensownie rozplanowany, posiadać walory przykuwające uwagę potencjalnego podróżnego - swoją prostotą, czytelnością i kolorami. Ale nie cukierkowymi kolorami rodem z PKSu, tylko nowoczesnymi barwami, które odpowiadają obecnie panującym graficznym trendom. Jeśli komunikacja w gminie ma być nowoczesna, to rozkłady mają mieć wygląd tabliczki na miarę XXI wieku.

11) To samo dotyczy unifikacji taboru. Powinien zostać postawiony warunek przewoźnikom, że powinni zastosować określone malowanie pojazdu. Pojazd ma mieć odpowiedni wiek, spełniać normy emisji spalin, posiadać przynajmniej częściowo niską podłogę, elektroniczny system informacji pasażerskiej itd. Nie można zachęcać mieszkańca do podróży drogim biletem, a przewozić go ciasnym busem bez niskiej podłogi. Znowu kłania się przetarg na obsługę linii.

12) Ważnym elementem są również bilety elektroniczne, których nie trzeba drukować, dystrybuować i są praktycznie niemożliwe do podrobienia. Działają one na zasadzie karty zbliżeniowej, którą można doładowywać. Bilet taki jest również bardziej elastyczny na zmiany taryfy przewozowej. Jednym z powodów zachęcających mieszkańców do korzystania z biletu elektronicznego może być fakt, że po jego opłaceniu określoną kwotą, można mieszkańcom zaproponować określone profity – np. darmowy wywóz śmieci przez konkretny miesiąc, darmowy wstęp na basen raz w miesiącu, zniżki na pewne usługi itp. Takie rozwiązanie stosuje miejscowość Nové Město na Moravě w Czechach, gdzie mieszkańcy po opłaceniu rocznego biletu w kwocie ~150 zł, mają zapewniony darmowy wywóz śmieci z posesji. Co najlepsze, dotacja z tamtejszego urzędu miasta na komunikację nie przekracza 160 000 zł rocznie.

13) Stan przystanków pozostawia również wiele do życzenia. Informacja o tym, że raptem kilka procent przystanków w gminie spełnia funkcję przystanku przystosowanego do osób niepełnosprawnych lub w podeszłym wieku, tylko potwierdza tezę, że infrastruktura w gminie przez wiele lat była niedoinwestowana.

14) Problem linii 581 – dlaczego przemilczano kwestię wycofania się przewoźnika PKSiS Oświęcim z tej linii, a nowe rozkłady jazdy od kilku tygodni powinny wisieć już na przystankach? To potwierdza tylko potrzebę stworzenia organu kontrolnego, który byłby odpowiedzialny za tego typu sprawy. Niestety, ale Urząd Miejski z takimi błahymi problemami sobie nie radzi, bądź nie chce radzić.

15) Dlaczego Plan nie zakłada wstąpienia w struktury MZK Tychy? Umożliwołoby to rezygnację z gminnego organizatora komunikacji i przekazanie problemów transportowych do jednostki, która ma w tym temacie duże doświadczenie. Przez lata MZK wypracowało sobie pozycję organizatora o określonych standardach – dzisiaj na liniach MZK praktycznie nie spotka się autobusu wysokopodłogowego. A bilet w kwocie 4,40 zł umożliwia podróż przez 90 minut. W Pszczynie za tę kwotę przejedziemy raptem 3 km... Właściwie nie mieszkańcy Pszczyny, a mieszkańcy okolicznych sołectw.

16) Internetowy system informacji pasażerskiej. Dlaczego usilnie dąży się do tego, aby pasażer miał możliwość znalezienia rozkładów jazdy na stronie gminy lub powiatu? Nie dość, że strony te służą do przekazywania innego typu informacji, to wyszukiwanie ich jest niewygodne. Pasażer potrzebuje mieć łatwy dostęp do rozkładu. Stąd moja propozycja aby stworzyć platformę informacyjną zależną od UM i Starostwa, na której znajdą się rozkłady jazdy, regulaminy, informacje dla pasażerów itp., na przykład jak www.mzk.pl , www.kodis.cz czy www.ztm.waw.pl

17) Proszę także pamiętać o ścisłej współpracy ze Starostwem, w zakresie realizacji transportu.

Jestem człowiekiem, który dwa lata mieszkał za granicą i obserwował tamtejsze trendy w transporcie zbiorowym. Nadal śledzę zmiany w komunikacji, które mogłyby zostać wykorzystane tu, gdzie mieszkam. Jednak nie trzeba nawet wyjeżdżać za granicę, aby zobaczyć, że ta komunikacja może wyglądać dobrze również w Polsce. Czechowice-Dziedzice posiadają komunikację, na którą składa się nowoczesny tabor, czytelne i zrozumiałe rozkłady, nowoczesna zajezdnia, uprzejmi i regularnie szkoleni kierowcy. Tak blisko, a jednak tak ciężko zorganizować coś takiego u nas, tutaj, w Pszczynie.

Pozdrawiam serdecznie,
Paweł Słowik

ram