Najstarszy kościół drewniany na Śląsku

Ćwiklice

Najnowsze badania dowodzą, że kościół w Ćwiklicach jest znacznie starszy, niż do tej pory sądzono.

Powstanie kościoła św. Marcina w Ćwiklicach w obecnym kształcie datowane było do tej pory na przełom XVI i XVII w., choć pierwsza wzmianka historyczna o świątyni w tym miejscu wskazuje rok 1326. W późniejszych latach kościół był kilkakrotnie rozbudowany, m.in. w XVIII w. i na przełomie XIX i XX wieku.

Ćwiklicka świątynia to perełka na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Ale obecnie to plac budowy. W czerwcu 2010 r. ogromne spustoszenia poczyniła tu powódź. Konieczny był gruntowny remont świątyni, który trwa po dziś dzień. Kościół jest wyłączony z działalności liturgicznej.
Przy okazji prac remontowych Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków zlecił ekspertyzę dendrochronologiczną, którą wykonał Aleksander Konieczny, właściciel Pracowni Dendrochronologii i Badań Architektury z Torunia. Dendrochronologia to metoda datowania m.in. zabytków zawierających drewno. Polega na analizie wzoru przyrostów rocznych (słojów) drzew i pozwala określić wiek z próbek drewna z dokładnością przynajmniej do roku. W trakcie badań pobrano łącznie 113 próbek drewna, w tym 44 próbki drewna jodłowego, 44 sosnowego, 9 dębowego i 16 świerkowego. Sukcesem zakończyło się datowanie 79 próbek. Pobrano je m.in. ze ścian prezbiterium (dąb, jodła) i zakrystii (dąb, jodła). I to właśnie analiza tych próbek drewna doprowadziła do znaczącego odkrycia.

- Jak się okazało, materiał do budowy ścian prezbiterium, nawy i zakrystii pozyskano już na wiosnę i w lecie 1464 r., a na konstrukcję więźb dachowych w okresie jesienno-zimowym w latach 1464/65 i 1465/66 - mówi Aleksander Konieczny. - Jeżeli drewno od razu było wykorzystane do budowy, bez leżakowania, a na ogół tak się działo, to datę powstania kościoła można określić na lata1464-1466 – wyjaśnia.

Badania dendrochronologiczne dowodzą, że kościół w Ćwiklicach należy do nielicznej grupy najcenniejszych świątyń zrębowych w Polsce i jest najstarszym znanym kościołem drewnianym na Śląsku. - Został zbudowany o rok wcześniej niż jego formalny odpowiednik w Łaziskach. Kościoły zrębowe znajdujące się na terenie Małopolski i Podkarpacia nie były dotychczas poddane kompleksowym badaniom dendrochronologicznym i datowane są jedynie na podstawie inskrypcji bądź dendrochronologicznych badań sondażowych. Może się więc okazać, że świątynia w Ćwiklicach jest najstarszym, w całości zachowanym kościołem konstrukcji zrębowej w Polsce południowej – dodaje Aleksander Konieczny.

Na ile możemy zaufać wynikom tych badań? Aleksander Konieczny zapewnia, że przy badaniu drewna nie ma lepszej metody ustalenia okresu budowy. - W tym wypadku mamy do czynienia z jodłą, a ten gatunek drewna datuje się najlepiej. Jeżeli drewno jest dobrej jakości – co ma właśnie miejsce w Ćwiklicach – to mamy 200% pewności. A do tego próbki dębu, pobrane z podwalin, datowane niezależnie w oparciu o inną chronologię, wskazują na tę samą datę. To upewnia nas jeszcze bardziej – wyjaśnia.

(więcej na ten temat czytaj w najnowszym wydaniu „Gazety Pszczyńskiej”, nr 2 z 29 stycznia br.)

jack