Interaktywny reportaż „Chłopcy w tym wielkim powstaniu”

Z okazji 100. rocznicy Powstań Śląskich powstał wyjątkowy reportaż „Chłopcy w tym wielkim powstaniu”. Losy siedmiu powstańców przedstawiają w formie interaktywnego projektu Aleksandra Smolak i Karol Gruszka - pracownicy redakcji Dziennika Zachodniego. Część bohaterów reportażu pochodziła z powiatu pszczyńskiego.

O Tomaszu Niesyto z Woli opowiada w materiale jego córka Hanna Janosz z Woli, o Franciszku Sopocie mówi jego wnuczka, pszczyńska wiceburmistrz Barbara Sopot-Zembok, historię Ludwika Gasteckiego z Frydku wspomina Tomasz Waloszek z Miedźnej, a o swoim wujku Sylwestrze Janoszu z Woli opowiada Halina Świadek z Woli. Z ziemi pszczyńskiej pochodzi też historia Jana Kędziora, który był związany z Katowicami i Wojciechem Korfantym, ale pochodził z Grzawy, gdzie agitował chłopów do powstania.

- Postanowiliśmy, przygotowując ten dość nietypowy pod względem formuły reportaż, uczcić pamięć bohaterów tamtego czasu. Zależało nam, żeby znaleźć historie, przechowywane w pamięci rodzin powstańczych, które jeszcze nie zostały w szczególny sposób opracowane w publikacjach – mówi Karol Gruszka.

- Przygotowując dokumentację, przejechaliśmy łącznie 4 tys. km, a zbieranie wszystkich materiałów trwało 2 miesiące. Przez ten czas odwiedziliśmy około 20 rodzin powstańczych. Nasz zaprzyjaźniony archiwista Grzegorz Sztoler na początku skierował nas do historyka z Bojszów, Alojzego Lysko, który dał nam listę kontaktów. Ale okazało się, że z tej listy tylko jeden namiar był trafny. To kontakt do pana Tomasza Waloszka z Miedźnej, który opowiedział nam historię Ludwika Gasteckiego. To on skierował nas do pani Anny Wojciech z Ćwiklic, która jest miłośniczką historii. Jej mąż był współzałożycielem Stowarzyszenia Pro Memoria Stowarzyszenie Bitwy Pod Pszczyną 1939, które prowadzi Muzeum Militarnych Dziejów Śląska. Dopiero pani Ania otwarła nam drzwi na niemal wszystkie kontakty z rodzinami powstańców z powiatu pszczyńskiego – dodaje Aleksandra Smolak.

Twórcy wybrali 7 spośród wszystkich zebranych historii. Część z pozostałych materiałów była publikowana na bieżąco na portalu i łamach Dziennika Zachodniego.

Projekt posiada formułę internetowego interfejsu. Zamysłem twórców było zachęcenie w ten sposób młodych ludzi do poznawania historii. To już kolejny projekt interaktywny redakcji Dziennika Zachodniego, opowiadający o Śląsku, lokalnej historii i ludziach.

- W Dzienniku Zachodnim robimy takie rzeczy od ponad 5 lat. Staramy się w ten sposób wyróżnić na rynku. Formuła interfejsu to świadomy wybór. Chcieliśmy stworzyć materiał, który będzie w jakiś sposób nowatorski, innowacyjny, interaktywny, docierający przede wszystkim do młodego odbiorcy, który np. widział serial „Black Mirror”, który w aspekcie technologii i możliwości podejmowania przez odbiorcę wyborów narracyjnych, opcji przebiegu historii jest bardzo podobny – mówił K.Gruszka, odpowiadający za formalną stronę projektu.

Pierwszym z interaktywnych projektów Dziennika był „Śląsk za szybami” poświęcony postaci Marka Idziaszka, malarza-amatora z Rudy Śląskiej, który maluje na szkle śląskie pejzaże. Poprzez jego obrazy twórcy poruszyli temat historii Śląska, m.in. pacyfikacji Kopalni Wujek. Ukazał się również reportaż „Śląski szeryf” poświęcony Józefowi Kłykowi z Bojszów, reżyserowi-amatorowi, autorowi śląskich westernów, który przed laty był także kinooperatorem w pszczyńskim kinie Wenus. W ramach tego projektu można wejść do wirtualnego kina i oglądać filmy Kłyka oraz m.in. przeglądać bazę emigracyjną Ślązaków, którzy wyjechali do Teksasu. Projekty te nadal można oglądać w sieci.

Gotowy reportaż spotkał się z bardzo ciepłym odbiorem rozmówców.

- Odwiedziliśmy ich osobiście 23 sierpnia, by pokazać im reportaż, ponieważ część z tych osób nie jest aktywna w internecie lub nie ma dostępu do sieci. Chcieliśmy też, żeby zobaczyli materiał jako pierwsi. Byli wzruszeni widząc siebie po drugiej stronie ekranu. Po raz pierwszy zobaczyli samych siebie jako bohaterów. Myślę, że finalnie są zadowoleni z tego, że pamięć o ich przodkach została zapisana w takiej formie – mówiła A. Smolak.

W projekcie udział wzięły grupy rekonstrukcyjne.

- Większość z tych grup wykonuje różne rekonstrukcje historyczne, nie tylko Powstań Śląskich, ale te, które z nami współpracowały świetnie się w tej tematyce sprawdziły. Osoby działające w grupach rekonstrukcyjnych pochodzą z całego Śląska: Zabrza, Radzionkowa, Gliwic, Bytomia, Chorzowa. Część rekonstrukcji była nagrywana w pszczyńskim Skansenie – mówiła A. Smolak.

Tytuł reportażu nawiązuje do tekstu piosenki powstańczej „Czerwone słoneczko”, gdzie znajdują się słowa „Chłopcy w tym wielkim powstaniu’. 

- Część powstańców szła do powstania jako młodzieńcy, jak to było w przypadku pana Sylwestra Janosza z Woli, który był bardzo młody, gdy jechał wysadzać mosty pod Racibórz. Tytuł służył właśnie podkreśleniu ich młodego wieku – mówi A. Smolak.

Finałem przedsięwzięcia będzie zlot rodzin powstańczych, który odbędzie się 6 września 2019 r. o godz. 15.00 w Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach. Podczas spotkania zostanie zaprezentowany reportaż oraz będą odczytanie niepublikowane dotąd historie powstańcze. Gośćmi będą także osoby, które w projekcie opowiadały historie swoich dziadków i pradziadków.

Pomocy merytorycznej i wsparcia w poszukiwaniu bohaterów udzieliły Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach, Miasto Pszczyna oraz Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny.

W projekcie użyto muzyki z płyty „Wam, powstańcy - gizdy z Pszczyny” z piosenkami powstańczymi zaaranżowanymi na nowo przez pszczyńskich muzyków. Płyta niedawno miała swoją premierę. (czytaj tutaj)

Link do projektu:

https://www.dziennikzachodni.pl/interactive/chlopcy-w-tym-wielkim-powstaniu/

Ada Ryłko